Mitigatie van windparken

Nu het najaar is gestart, is dat ook het startsein voor de najaarsmigratie van diverse soorten, waaronder ook diverse vleermuissoorten; zoals ruige dwergvleermuizen.

Helaas weten we nog niet zo veel over tweekleurige vleermuizen, maar mogelijk is dat ook de reden (migratie) dat dit vrouwtje  tweekleurige vleermuis langs deze windturbine is gekomen, en het niet meer kan navertellen.

Tijdens de route komen migrerende vleermuizen onderweg diverse gevaren  tegen, zoals draaiende windturbines. Als we vleermuizen willen beschermen dan is het noodzakelijk om windturbines niet te plaatsen op intensief door vleermuis bezochte plekken en/of te dicht bij verblijfplaatsen van (zeldzame) vleermuissoorten. En daarnaast windturbines in bekende en vermoedelijke migratiegebieden te voorzien van een  deugdelijke stilstand.

Nacht van de vleermuis, 2 september 2023 te Schelderodekerk Merelbeke

Graag nodigen we jullie uit op zaterdag 2 september 2023.

In samenwerking met het Agentschap voor Natuur & Bos, Rodeland en het heemkundig genootschap Land van Rode organiseert Vespertilio vzw de Internationale Nacht van de Vleermuis.


In de pas gerestaureerde Sint-Martinuskerk van Schelderode vertelt een doorlopende presentatie jullie alles over het wel en wee van de vleermuizen terwijl je kan genieten van een drankje aan de ‘Bat Bar’.
Vanaf zonsondergang nemen onze ervaren gidsen jullie op sleeptouw in de nachtelijke Scheldemeersen. Op de nachtvlinderstand kan je van nabij kennismaken met de verborgen pracht en praal van deze nachtdiertjes.
Wanneer : zaterdag 2 september van 19u 45 tot 22u 30, gratis drankje wordt voorzien.

Vertrekpunt : Kerk van Schelderode, Schelderodeplein, 9820 Merelbeke
Zorg voor aangepast schoeisel voor een wandeling in een nattere Scheldevallei en kleding naargelang temperatuur. Kinderen zijn welkom! We verloten voor hen ook een leuke verrassing!
Opgelet : de activiteit is gratis maar de inschrijving is verplicht via  met vermelding van je naam en hoeveel personen (kinderen/volwassenen) je komt.
Schrijf je snel in want het aantal plaatsen is beperkt.

Review Teensybat

Wie al een tijdje meedraait in het vleermuizenwereldje, ervaart bij het aanschouwen van de Teensybat waarschijnlijk een soort déjà-vu. Het silhouet van een doosje met twee knopjes herinnert immers aan één der oer-detectoren: de Pettersson D100.

Maar daar stopt meteen ook de vergelijking want de Teensybat kan zoveel meer. De prijs is dan weer omgekeerd evenredig want behalve een dosis handigheid en een beetje tijd, kost deze Teensybat minder dan een D100. Reken op zo’n 150€; en voor die prijs krijg je een toestel dat zich kan meten met professionele apparatuur in het prijsbereik van >1000€. Ik voelde de versie van Edwin (Houwertjes) en Cor (Berrevoets) aan de tand. Het Nederlands duo dat resp. hard- en software van de Teensybat verder ontwikkelde en het toestel ondertussen op hoger niveau tilde.

De Teensybat is een zelfbouw open-source project (foto 1) en bestaat daardoor in diverse vormen en uitvoeringen. Wij testten de op moment van schrijven meest recente sw-versie. A.d.h.v. feedback worden immers continu aanpassingen en verbeteringen, zowel soft-als hardware doorgevoerd. Het is nooit af.

De Teensybat heeft alle technieken aan boord: (auto-)heterodyne, frequentiedeling en tijdsexpansie.

Blikvanger is het 28 inch-scherm. Bij het opstarten flitst eventjes een vleermuis van Paul Van hoof (foto 2) voorbij en binnen de 5 seconden is het toestel klaar voor gebruik. Op ons testexemplaar bevindt de aan/uit-schakelaar zich op een ietwat onhandige plaats, nl onderaan de zijkant, met onbedoelde bediening tot gevolg. Op de nieuwste printplaat-versie is plaats voor een schuifschakelaar. Maar uiteindelijk ligt de vrije keuze qua locatie en type schakelaar bij de bouwer Het voordeel van het doe-het-zelf concept.  De lichtintensiteit van het scherm kan gedimd worden, handig als je niet te veel aandacht wil trekken. Ook als je tijdens het maken van zichtwaarnemingen niet visueel wil afgeleid raken door sliertjes ultrasonisch gekwetter komt deze functie goed van pas. Maar een scherm blijkt dan weer verdraaid handig om spectrogrammen van opnames te herbekijken. Of bv. om bij te leren van de ultrasone training-opnamen die je op de website van Edwin terugvindt. Waarmee je zowel (auto)-heterodyne als TE ervaring kan opdoen met vleermuisgeluiden en hoe dat op je detector, met jouw instellingen, zal klinken.

De geluidsbestanden worden in .wave-formaat weggeschreven op een MicroSD-kaart. De wave-files zijn voorzien van GUANO-data en samen met de bestandsnaam (datum/tijd) zijn de opnamen perfect compatibel met bv. de Acoustic Pipeline van BTO  Acoustic Pipeline | BTO – British Trust for Ornithology. Ook bestaat de optie om GPS en temperatuur op te slaan in het bestand. Aangezien de hardware niet op ons toestel aanwezig was kunnen we daar niet veel over zeggen. Probeer het gerust zelf uit.

Het vergt wel een beetje geduld om dat kaartje uit de behuizing te priegelen. De mogelijkheid om data rechtstreeks via kabel uit te lezen zou zeer welkom zijn. De Teensybat beschikt immers over twee micro-usb-poorten. Eentje om de ingebouwde batterij (afkomstig uit een powerbank) op te laden, wat ook weer mogelijkheden biedt om te velde bij te laden, en een andere voor software-updates en binnenkort dus ook de opnamen. Naar een luidspreker blijft het tevergeefs zoeken: die is er niet! Een bewuste keuze want dat bespaart geld en plaats. En die heb je eerlijk gezegd ook niet nodig. Bij vleermuizenonderzoek is het gebruik van een koptelefoon onontbeerlijk, vandaar ook de 3,5 mm jack-aansluiting. En wie wil gidsen kan dat altijd met een externe luidspreker.

Het toestel is zeer gebruiksvriendelijk: met een eenvoudige druk op de knop kunnen opnamen gemaakt worden. Al hadden we hier graag een pre-buffer gezien. Vleermuizen op vliegroute hebben vaak de neiging om je reactievermogen net iets voor te zijn, waardoor je belangrijke info voor de determinatie kan missen. De functie ‘autorecord’ maakt het ook mogelijk om de Teensybat als passief te gebruiken. Daarbij gaat het scherm ‘in slaap’ om stroom te besparen. Een externe mic-aansluiting zit alvast in de pijplijn Het is natuurlijk niet de bedoeling om lange termijn monitoring te gaan doen, daarvoor ontbeert het toestel een programmafunctie. Maar de batterij zingt het wel een 20-tal uur uit. Al is het toestel niet beschermd tegen slechte weersomstandigheden en vocht.

Het menu wordt bediend door twee sets draai- en drukknoppen, in het begin een beetje zoeken maar het went snel. Het toestel biedt heel wat instelmogelijkheden (foto 3), tot en met de kleurinstelling van het menu (foto 4).

Qua personalisatie kan dat tellen. De opnameknop zit links en die komt vooral goed uit voor linkshandigen, zoals ondergetekende, maar het ware handig mochten de functies van de knoppen naar wens kunnen aangepast worden. Dit blijkt mogelijk dus af te wachten in een eventuele volgende update.

De opnamen zijn van goede kwaliteit. De Knowles-microfoon kwijt zich prima van z’n taak en levert loepzuivere opnamen af. Eén minpunt is dat de signalen vanaf 100 kHz afzwakken. Voor het correct determineren van sommige myotis-soorten (startfrequentie) is gevoeligheid boven dit frequentiebereik immers net van belang. Wie een Pettersson D240 gewend is zal ook merken dat het bereik van de Teensybat minder is. Een verbeteringspuntje dus als de Teensybat zich echt zal willen meten met sommige professionele toestellen.

De functie Auto-heterodyne is handig als je niet de hele tijd wil scannen. Al heb ik ondervonden dat die soms wat traag reageert waardoor je soorten kan missen. Manueel tunen verdient de aanbeveling als je specifiek op zoek bent naar een soort. Een interessante functie is het live beluisteren in tijdsexpansie. In combinatie met zichtwaarnemingen levert dit waardevolle info op. Ook van het typisch pijnpuntje van de D100 destijds, de gevoeligheid voor gsm-interferentie, lijkt de Teensybat veel minder last te hebben.

Het interessante is dat zo’n toestel zelf en goedkoop te herstellen valt. Edwin omschrijft het mooi als volgt: ‘Build your own equipment and you have lifetime warranty!’.

Dit soort apparaten legt de weg open naar de democratisering van het vleermuizenonderzoek.  Wetenschappelijk verantwoord onderzoek aan een dito prijskaartje is niet langer weggelegd voor de professionelen en wetenschappelijke instellingen. Het kan de bescherming van vleermuizen alleen maar ten goede komen.

De beste manier om het zelf te ervaren, is er gewoon zelf eentje bouwen. Je vind alles wat je altijd al wou weten over de Teensybat op deze webstek: https://www.teensybat.com/

Update: momenteel wordt gewerkt aan een nieuwe versie waarin verschillende puntjes worden herzien en verbeterd. Zoals: een andere printplaat waardoor je geen weerstandjes meer hoeft te plaatsen en geen audioboard nodig hebt, een snellere developmentboard (teensy 4.1 i.p.v. 3.6) met daarop 16MB geheugen, goed voor minstens 3 seconden pre-record opslag en visualisatie en timexpansion beschikbaar tijdens het opnemen.

Vespertilio vzw

David Galens

Engelse winterdeterminatiegids

Een tijdje terug maakten we een Nederlandse vertaling van een mooi stukje werk (oorspronkelijk in het Frans). Vanaf nu is er, wederom op basis van de Franstalige publicatie van Plecotus/Natagora (2019),  ook een Engelstalige vertaling gemaakt van deze winterdeterminatiegids voor vleermuizen .

De link vindt u hier.

Veel lees en gebruiksplezier!

AudioMoth

Geautomatiseerd akoestisch vleermuizenonderzoek zit de laatste jaren in de lift. Mede door een betere kwaliteit van de microfoons en miniaturisering van de techniek. Maar door hun hogere prijsklasse bleef dergelijke apparatuur vooral weggelegd voor overheidsinstanties, academische wereld en professionele gebruikers. Tegenwoordig vinden steeds meer democratisch geprijsde toestellen echter hun weg naar de markt en komen zo binnen bereik van ieders beurs. Er zit immers heel wat kennis bij de vrijwillige vleermuisfanaten terwijl ook citizen science een belangrijke schakel is in het vleermuizenonderzoek. Qua prijs/kwaliteit slaat volgend toestel alle records.
De AudioMoth is een akoestische logger, met als kloppend hart een EFM32 Gecko processor. Full spectrum want net zoals bij de mot, waar men de inspiratie haalde voor z’n naam, kan de AudioMoth zowel het (voor de mens) hoorbare als ultrasone spectrum beluisteren via een analoge MEMS-microfoon. De ongecomprimeerde wave-bestanden worden in 12-bit naar een Micro-SD (tot 32 Gb getest) geheugenkaart geschreven. Zijn troef is het formaat van 58 x 48 x 15 mm waarmee het toestel net zo groot of eerder net zo klein is als z’n stroombron van drie AA-batterijen. Interessant om weten is dat ook via de USB-aansluiting een stroombron kan worden aangesloten zoals een powerbank. Er zijn diverse instellingen mogelijk via de gebruiksvriendelijke AudioMoth Configuration App die zowel draait op Windows, Mac of Linux.

Hiermee kan de AudioMoth naar wens ingesteld worden. Na het verbinden via USB synchroniseert de AudioMoth Time App de interne klok met de pc en worden firmwareversie en batterijspanning weergegeven. De sample rate is instelbaar tussen 8 en 384 kHz net als de sterkte van het signaal dat de analoge voorversterker ingaat. De variabele sample rate zorgt voor een brede inzetbaarheid: 8 kHz wordt voornamelijk gebruikt voor het opnemen van antropogene geluiden zoals geweerschoten en kettingzagen (vaststellen overtredingen) terwijl 48 kHz voor kikker-, insecten- en vogelgeluiden wordt toegepast en 384 kHz voor het ultrasone bereik. Het toestel kan zodanig geprogrammeerd worden om binnen een bepaalde periode actief te zijn. Handig is dat je stroomverbruik en dataopslag van de ingestelde configuratie wordt uitgerekend. Het stroomverbruik stijgt niet alleen evenredig met de periode maar ook met de ingestelde sample rate (10 mA bij 8 kHz tot 40 mA bij 384 kHz). Een zonnekalender is niet inbegrepen, je kan voor die prijs niet alles hebben. Maar dat is gezien de levensduur van de AA-batterijen ook niet echt een vereiste.
Het aparte aan de AudioMoth is dat deze niet triggergestuurd werkt maar met instelbare opnameperioden. Nadeel is dat je op die manier enorm veel bestanden per sessie genereert en de geheugenkaart na een paar nachten vol zit. Een automatisch classificeersysteem is daarbij in feite onontbeerlijk als je geen uren aan opnames wil doorploeteren. Nog een nadeel is dat je vleermuizen kan missen die net in de pauze-interval voorbijvliegen. Klein voordeel is dan weer dat pulsen die onder de triggerdrempel zouden vallen toch opgenomen worden. Maar triggersturing zit in de pijplijn en zou via één van de volgende firmware-versies moeten beschikbaar worden. Verder kunnen de leds al of niet geactiveerd worden, voor als het wat discreter moet. Ook de spanningsindicatie aan de hand van het aantal knipperen en de batterij cut-off zijn inschakelbaar. Daarbij wordt het toestel onder een bepaalde spanningsdrempel uitgeschakeld om te vermijden dat opnames gecorrumpeerd raken doordat er te weinig energie rest om ze volledig weg te schrijven. Anders krijg je een hele resem aan onleesbare bestanden op je kaart.

De test:
Ik heb de AudioMoth uitgetest in twee situaties.
1. Een langeduurtest met oplaadbare batterijen (GP 2600 mAh). Daarbij was het toestel continu geactiveerd (actieve en slaapmodus). Dat leverde een uithouding van 6 volle nachten (gemiddeld 11 uur) op tot halverwege de 7e nacht de boordspanning onder het minimum zat. Een heel mooie prestatie op drie ‘AA-tjes’.
2. Een duurtest in uitsluitend actieve modus op lithium batterijen (Energizer Ultimate Lithium). Het toestel werd daarbij steeds voor en na de actieve periode in- en terug uitgeschakeld. Met deze methode hielden de batterijen het 12 volle nachten uit (gemiddeld 8uur) om het halverwege de 13e nacht voor bekeken te houden.

Bij deze tests zat het toestel in een waterdicht kistje, aangepast naar eigen ontwerp.

De AudioMoth wordt immers zonder bescherming geleverd (een Ziploc-zakje is in optie verkrijgbaar). Maar voor steviger spul ben je op je eigen handigheid aangewezen want dit elektronisch kleinood houdt niet van vocht.

Zo’n ontwerp hoeft overigens niet veel geld noch tijd te kosten: mijn luisterkistje staat in detail beschreven op de website van Open Acoustic Devices  waar ook heel wat andere ontwerpen terug te vinden zijn. Op het forum kan je verder ook terecht met allerhande vragen.
De opnamen dan: die zijn van heel goede kwaliteit en kunnen zonder probleem de vergelijking doorstaan met veel duurdere merken. Mijn DIY-membraan van keukenfolie (10 micron dik) heeft evenwel een licht dempend effect maar toch blijven de meeste vleermuissoorten zeer goed determineerbaar. 

 

 

 

Van hoogvliegers als Rosse vleermuis  tot fluisteraars als Grootoorvleermuis . Bij myoten kunnen soms details verloren gaan door de attenuatie, ten koste van de determinatie.

 

 

 

Besluit: voor 45€ heb je een prima toestel, kleiner dan een bankkaart, die dezelfde klus kan klaren als toestellen die 20x zo duur en zo lomp zijn. Voor de luisterkist heb je een dosis spitsvondigheid nodig maar dat is net het leuke eraan. De lage kost maakt de AudioMoth ook prima inzetbaar als discrete verkenner in risicogebied.
Om af te sluiten: de term is gevallen… automatisch classificeersysteem. Peperdure software die niet voor iedereen is weggelegd zou je denken. Maar er bestaan gratis alternatieven zoals Batclassify, (afb 7). Ontworpen door Chris Scott die mij de testversie v2 ter beschikking heeft gesteld. Dit programma herkent enkele standaard vleermuissoorten zoals pipistrellus, de groep eptesicus/nyctalus/vespertilio, barbastella, plecotus, rhinolophus en myotis spec. Met dit gamma geraak je in België al een eind ver. Daaraan zullen op termijn mogelijk Ruige dwergvleermuis en Meervleermuis toegevoegd worden, we hebben daarvoor verschillende opnamen ter beschikking gesteld.
Het betreft een zeer basic programma zonder toeters of bellen maar die wel doet waarvoor het werd ontworpen: soortenherkenning. De mogelijkheid om een hele batch ineens te laten analyseren is heel nuttig. En wonderwel doet deze software het even goed als de betalende programma’s, met dezelfde voordelen en fouten. Want een auto-ID is nooit 100% betrouwbaar, een goede determinatiekennis blijft steeds nodig. Maar op deze manier kunnen de opnamen getrieerd worden en dus ideaal voor de AudioMoth. Een handige combinatie om voor een prikje aan het serieuze analysewerk te beginnen.

David Galens

Vespertilio VZW.

Batseeker 4

In het rijtje ‘democratisch geprijsd vleermuisgerei’ vinden we de Canadese Batseeker 4 terug. Een eenvoudige detector met frequentiedeling gehuld in een eerder onconventioneel jasje die wat weg heeft van de befaamde zwarte monoliet uit Stanley Kubrick’s “2001”.

Deze detector werkt volgens het principe van ‘frequency division’ oftewel frequentiedeling. Eenvoudig uitgelegd: de frequentie van de inkomende geluiden wordt gedeeld met een factor 10.

Daardoor vallen die binnen het menselijk gehoorbereik tussen 20 Hz en 20 kHz. Frequentiedeling bestrijkt een groot deel van het frequentiebereik van vleermuizen. Ook zo bij de Batseeker, met een bereik tussen 20-100 kHz.

Dit maakt tunen overbodig waardoor de bediening als zeer simpel te bestempelen valt : aan/uit, volume +/-. Kortom, twee AAA-batterijen erin en je bent vertrokken.
Wie effectief aan soortenonderzoek wil gaan doen is er met dit toestel echter aan voor de moeite. Typisch aan dit type detector is immers het ontbreken van klankkleur terwijl je ook de nulfrequentie niet kan bepalen. Maar aan de hand van het ritme kan je er toch enkele soorten uithalen, een basisdiscipline die (helaas) stilaan verloren gaat. Hoewel, via de 3,5mm uitgang kan naast een hoofdtelefoon ook een opnametoestel aangesloten worden. Bij frequentiedeling bevatten de opnamen vaak nog voldoende informatie om te kunnen analyseren zoals te zien op het spectrogram.

 

 

 

 

 

De kunststof behuizing, zo te zien vervaardigd met 3D-printer, maakt een eerder ambachtelijke en geen al te valbestendige indruk. Maar door het formaat vrij makkelijk mee te nemen in de broekzak of als uit de kluiten gewassen sleutelhanger.

We kunnen besluiten dat je ’t voor de prijs alvast niet hoeft te laten. Voor de luttele som van 39,50€ alles inbegrepen kunnen zowel beginners als doorgewinterde vleerders een hoop no-nonsense fun beleven aan deze gadget. Bijvoorbeeld op een mooie zomeravond gewoon aan terras zitten luisteren naar ‘Radio Chiroptera’.

David Galens
Vespertilio vzw

Pettersson M500-384

De Pettersson M500-384 is de jongste telg uit de Pettersson-cataloog. Een detail dat meteen opvalt is de usb-aansluiting onderaan. Dit toestel functioneert immers in combinatie met computers, laptops, smartphones en tablets van diverse pluimage en OS. Dit biedt heel wat vrijheid bij je materiaalkeuze. Hiervoor is wel OTG (On The Go)-functie vereist waarmee je toestel als een host fungeert en het aansluiten van externe toestellen, zoals een batdetector, mogelijk maakt. De gebruikte microfoon is een electret met een frequentiebereik tussen 10 en 160khz en een samplefrequentie van 384 kHz en hetzelfde type als bij de D500X (waarbij frequentiebereik en samplerate wat verschillen). Het beproefde ruisonderdrukkingsalgoritme, de hoge bemonsteringsfrequentie en de anti-aliasingfilter staan garant voor een hoogwaardige geluidskwaliteit en dito opnames.

Door middel van een verwijderbaar kegeltje kan de detector zowel directioneel als omni-directioneel gebruikt worden. Tot slot haalt de detector z’n stroom van het aangesloten toestel: de rode led brandt als de microfoon spanning krijgt.

Kortom: alle troeven van een groot toestel gepropt in een lilliputter van 60g en 43 x 114 x 13 mm . De stevige alu-behuizing met verlicht ‘Pettersson’-logo geeft het geheel een kwalitatieve uitstraling (zie titelfoto).

Er bestaan meerdere apps om de detector te bedienen maar Bat Recorder (Android) is veruit de meest gebruikte. Voor 6,49verkrijgbaar in de Google Play Store en een prikje gezien de vele functies. Deze app maakt niet alleen het geluid zichtbaar via een spectrogram (foto 1) maar kent ook heel wat instellingen zoals de handmatige, pre- en post triggers. Daarmee kan de module zelfs volautomatisch opnemen. In heterodyne kan je automatische tuning (foto 2) instellen waarbij de detector zelf de frequentie met de meeste energie gaat opzoeken. (zie afb). Er is ook aan nachtstand aanwezig om je nachtzicht te sparen en als je echt ‘into darkness’ wil gaan kan je gewoon het scherm uitzetten terwijl de app op de achtergrond blijft werken.

Bat Recorder leent zich ook goed voor de analyse van opnames, die kan je vertraagd afspelen en zelfs eenvoudige metingen uitvoeren. Identificeren moet je nog steeds zelf doen, dat is net het leuke eraan, en je kan de soortnaam (foto 3 en 4) koppelen aan de opname.

Aangezien iedere opname ook steeds voorzien wordt van geotagging wordt de hele route op kaart vastgelegd met iedere opname gemarkeerd (foto 5).

Het interessante is dat de softwaremaker openstaat voor suggesties van gebruikers. Zo heb ik een paar updates terug aangeboden de volledige Nederlandstalige versie te herzien om het “google translate “-taaltje iets meer te stroomlijnen. Ook de nieuwe feature (zie de laatste update) waarbij je een opname kan starten en beëindigen door even met het toestel te schudden is een voorstel van ondergetekende. Naar mijn mening krijg je in automatische modus vaak een overvloed aan opnamen binnen terwijl je voor een manuele opname soms bliksemsnel de ‘record’toets moet zien te vinden. De meeste smartphones hebben een accelerometer en ik vroeg me af of die niet zou kunnen dienen als activatie voor opnamen. Met deze nieuwe functie kan je de opname nu manueel inschakelen en stoppen door simpelweg even kort te schudden. Met de ingestelde pre-buffer heb je de complete opname te pakken, dus zen op pad.

Enige euvel aan het design van de hardware is het feit dat je de detector ergens moet kunnen bevestigen aan het toestel want beide vasthouden in je handen is absoluut onhandig. Op dat vlak is de Echo Meter Touch, die je rechtstreeks kan inpluggen, een stuk gebruiksvriendelijker. Ook de kabel moet netjes weggewerkt worden. Je zal maar net een interessante opname gaan maken terwijl de kabel blijft haken aan een tak. Maar waar een wil is, is een weg. Er bestaan heel wat huis-tuin- en keukenconstructies maar ik opteerde voor een pragmatische oplossing voor de smartphone: een module die met één enkele hand te bedienen valt. En dat hoeft niet eens veel te kosten met wat spullen uit het Verre Oosten.

Door de combinatie van een handgreep met daarop een speciale smartphoneklem (foto 6) en een gelhoesje voorzien van een popsocket (foto 7) kan je voor nog geen 30€ aan spullen een unit maken met een professionele uitstraling… vergeet de tie wraps, duct tape en andere bric a brac. Detector en popsocket zijn voorzien van velcro en op die manier vlotjes aan elkaar te koppelen (zie foto 8, 9) .

 

 

 

 

 

 

 

Dit maakt het geheel ergonomisch en prettig in gebruik. De shake-to-record functie maakt het helemaal af. Slimmigheidje is de led van je smartphone bedekken met een rode folie. Dit geeft voldoende verlichting met een minimum aan verstoring (foto 10), geen extra zaklamp nodig dus. Een unieke feature die je niet zal terugvinden bij de duurdere toestellen.

 

 

 

 

 

 

 

Nog een handige optie is de ¼” schroefdraad onderaan de handgreep: daarmee kan je de hele unit in een op een tripod plaatsen (foto 11).

David Galens, Vespertilio VZW